Amenorreja

Cikli menstrual paraqet një seri ndryshimesh nëpër të cilin kalon trupi i një femre, për t’u përgatitur për shtatzëni.

Organet reproduktive femërore

Organi kryesor reproduktiv është mitra (uterusi). Ky është organ në formë dardhe i vendosur në mes të fshikëzës urinare dhe zorrës së trashë. Mitra përbëhet nga dy pjesë – trupit dhe qafës. Nga të dy anët e mitrës gjenden vezoret dhe vezëpërçuesit (tubat e Fallopit). Vezoret janë organe në të cilat prodhohen vezët. Shtresa apo muri i brendshëm i mitrës quhet endometrium, shtresat e të cilit, nëse femra nuk është shtatzënë, shkoqiten dhe dalin si një pjesë e gjakut menstrual së bashku me gjakun dhe sekrecionin e mitrës.

Fazat menstruale

Menstruacioni i parë (menarke) zakonisht paraqitet në moshën prej 12 deri 13 vjet. Hulumtimet më të reja, megjithatë, tregojnë se, sot, femrat hyjnë në pubertet më herët. Pesha e madhe është faktor i rrezikut për shfaqjen e pubertetit të hershëm. Gjatë një ose dy viteve të para, mundet që kohëzgjatja e ciklit menstrual të jetë e ndryshueshme dhe jo e rregullt. Pas kësaj kohe, cikli fillon të stabilizohet dhe të zgjasë rreth 28 ditë. Megjithatë, cikli normal mund të zgjasë edhe 20 deri 40 ditë. Mosha është faktor i rëndësishëm për ndryshimet e ciklit. Përafërsisht se cikli zgjat 33 ditë tek fermat më të reja se 21 vjet dhe, 26 ditë tek 40-vjeçaret. Cikli zgjatet sërish në moshën 46 vjeçare dhe arrin përafërsisht 31 ditë në moshën 49-vjeçare. Femrat që konsumojnë alkool rregullisht i kanë ciklet më të shkurta, ndërsa femrat me peshë më të vogël si dhe ato që merren me sport, më të gjata.

Kohëzgjatja e menstruacioneve

Kohëzgjatja e gjakderdhjes te femrat e moshës së re, përafërsisht zgjatë 6-7 ditë. Pas moshës 21 vjeçare, gjakderdhja zgjatë 5-6 ditë deri në menopauzë. Megjithatë, vlen të përmendet se rreth 5% e femrave të shëndosha kanë gjakderdhje më të shkurtër se 4 ditë, dhe 5% më gjatë se 8 ditë. Femrat me peshë më të vogël, sidomos ato që konsumojnë duhanin, kanë më shumë gjakderdhje, ndërsa ato që merren me sport, më pak. Femrat që përdorin spiralen (mjet kontraceptiv) zakonisht kanë gjakderdhje më të gjatë.

Menstruacionet, natyrisht, ndërpriten gjatë kohës së shtatzënisë. Disa femra vazhdojnë të kenë gjakderdhje jo të rregullta gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë. Gjakderdhjet e tilla mund të jenë kërcënim i dështimit (abortit), prandaj duhet patjetër t’i drejtohen mjekut. Gjatë kohës së gjidhënies femra rrallë mund të ketë ovulim deri në 8 javë pas lindjes. Pas këtij intervali menstruacionet zakonisht rikthehen dhe femra prapë është fertile (mund të mbetet shtatzënë). Menopauza është ndërprerja e menstruacioneve, e cila zakonisht shfaqet diku rreth moshës 51-vjeçare, kurse tek femrat që konsumojnë duhanin edhe më herët.

Shkaktarët e amenorresë (mungesa e menstruacioneve). Te adoleshentet nevojitet një kohë që ovulacioni të stabilizohet, e ndonjëherë gjakderdhjet edhe ndalen për disa muaj. Çdo herë që menstruacionet mungojnë, duhet vërtetuar nëse bëhet fjalë për shtatzëni apo jo, edhe pse secila situatë me stres, madje edhe brenga për shtatzëni, mund të ndikoj në mungesën e gjakderdhjes.

Ushtrimet dhe ndryshimi i peshës

Besohet se ushtrimet trupore të tepërta (vrapimi për 20 orë gjatë javës disa muaj) ndikon në zvogëlimin e hormoneve seksuale dhe si pasojë vihet re çrregullimi i menstruacioneve. Po ashtu, pesha e madhe trupore ndërlidhet me këto çrregullime, pasi dihet se një sasi e estrogjenit prodhohet edhe në indin dhjamor dhe kjo mund të ndikojë në ciklin menstrual.

Sindroma i vezoreve policistike

Kjo sindromë paraqitet te 6% e femrave dhe është rezultat i asaj që vezoret formojnë sasi të mëdha të androgjenëve (hormoneve mashkullore) sidomos testosteronit. Formimi i rritur i androgjenëve sjellë deri te koncentrimi i lartë i HL (hormonit luteinizues) dhe koncentrim të zvogëluar HFS (hormonit folikulostimulues), prandaj folikulet nuk mund të prodhojnë vezë të pjekur. Kur folikulet nuk mund të prodhojnë veze, ato fryhen me lëng dhe shndërrohen në ciste.

Koncentrimi i rritur i prolaktinës

Hormonin prolaktin e prodhon hipofiza e cila stimulon prodhimin e qumështit të nënës. Koncentrimet e larta të prolaktinës te femrat që nuk janë shtatzëne mund të inhibojë ovulimin dhe në këtë mënyrë të shkaktojë amenorrenë. Disa barëra, duke përfshirë edhe mjetet orale kontraceptive (tabletat) dhe disa antipsikotik, mund ta risin koncentrimin e prolaktinës.

Shkaktarët tjerë

Terapia e karcinomës mund t’i shkatërrojë folikulet dhe çrregullon funksionin e vezoreve. Sindromi Turner është çrregullim i rrallë gjenetik, te i cili mungon kromozomi x, prandaj nuk zhvillohen vezoret funksionale. Problemet me gjëndrën tiroide, qoftë si pasojë e prodhimit të rritur (hipertiroidizmi) apo të zvogëluar (hipotiroidizmi) mund ta ndërpresin ciklin. Sinroma Cushing (çrregullim i gjëndrës mbiveshkore), po ashtu mund të shkaktojë amenorrenë.